วัตถุมงคล เป็นคำที่ใช้เรียกวัตถุที่เชื่อว่ามีความศักดิ์สิทธิ์และความขลังทุกประเภท
สามารถแยกย่อยได้เป็น “พระพิมพ์” สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นครั้งแรกที่อินเดีย ในประเทศไทยพบหลักฐานการสร้างตามคติการสร้างพระพิมพ์เพื่อสืบทอดพระศาสนา โดยนำไปบรรจุในกรุของพุทธสถาน มีอายุในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11-13 ในยุครุ่งเรืองของอาณาจักรทวารวดี ก่อนที่จะถูกนำมาใช้ในลักษณะเครื่องรางในภายหลัง เรียกว่า “พระกรุ”
ส่วน “เครื่องราง” ของไทยส่วนใหญ่ทำจากวัตถุอาถรรพ์ เช่น เคี้ยวเสือ เบี้ยแก้ เหล็กไหล ใช้พกติดตัว ป้องกันอันตรายจากสิ่งชั่วร้าย
โดยวัตถุมงคลทั้งสองประเภทเป็นที่มาของคำว่า “พระเครื่อง” ที่เป็นการเรียกรวมพระพิมพ์กับเครื่องรางเข้าด้วยกันในสมัยรัตนโกสินทร์ โดยเกิดจากการนำเอาพุทธคุณเข้ามาผสมผสานกับความเชื่อที่เป็นไสยขาว เป็นไสยศาสตร์ที่พระสงฆ์จะเกี่ยวข้องได้เพราะเน้นในเรื่องความดีและการแก้ไขป้องกันสิ่งชั่วร้ายที่อาจเกิดจากการกระทำทางไสยดำที่เน้นการทำลายและเป็นสิ่งผิดศีลธรรมให้กลายเป็นวัตถุสำเร็จรูป ที่รวมบรรดาของขลังทั้งมวลให้อยู่ภายในวัตถุเดียวกัน สังเกตได้จากการลงอักขระที่เป็นเลขยันต์ไว้ด้านหลังองค์พระที่จะไม่ปรากฏในพระพิมพ์ และสามารถใช้พกติดตัวเหมือนเครื่องรางแต่ไม่ต้องเอาใจใส่รักษากฎเกณฑ์ข้อบังคับและต้องหลีกเลี่ยงข้อห้ามอย่างการเล่นของขลังตามแบบเดิม เป็นเหตุให้แพร่หลายไปในคนหมู่มากทั่วไปได้