ครั้งพระเทวทัตสมคบกับพระเจ้าอชาตศัตรู วางแผนปลงพระชนม์องค์สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า ด้วยการจับช้างธนบาลนาฬาคิรี ที่ตกมัน กรอกซ้ำด้วยเหล้า ๑๖ ถัง แล้วปล่อยพญาคชสารซึ่งกำลังคลั่ง ตรงเข้าหมายทำร้ายองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า...

ในความโกลาหลของหมู่ชนที่กำลังใส่บาตรองค์สมเด็จพระจอมไตร และภิกษุปุถุชนทั้งหลายที่วิ่งหลบคชภัย พระอานนท์พุทธอนุชาถลันขึ้นขวางหน้า หมายใจว่าจะพลีชีพถวายเป็นพุทธบูชา หากพระพุทธองค์ทรงมีดำรัสว่า “อานนท์...เธอจงหลีกไป...!” แล้วทรงหันไปเผชิญหน้ากับจอมคชสาร ที่ห้อตะบึงเข้ามาดุจฟ้าถล่ม ด้วยหมายใจที่จะบดขยี้ทุกอย่างที่ขวางหน้า

องค์สมเด็จพระบรมศาสดาทรงแผ่เมตตาต่อพญาคชสาร ด้วยจิตที่ตั้งมั่นไม่หวั่นไหว กระแสแห่งพระเมตตาอันเย็นใจ แผ่ซ่านไปทั่วสากลจักรวาล... กระแสแห่งพระเมตตาอันเย็นฉ่ำ อาบชโลมดวงจิตอันเร่าร้อนของพญาคชสาร ดุจดั่งอุทกธารอันดับซึ่งเปลวไฟ ความรู้สึกผิดชอบชั่วดีหวนคืนมาครบถ้วน...ท่ามกลางความอกสั่นขวัญหายของหมู่ชนทั้งหลาย

สายตาทุกคู่ก็ได้เห็นร่างใหญ่โตปานขุนเขา ทรุดลงแทบเบื้องยุคลบาท ใช้งวงโอบกอดพระบาทเอาไว้ ประดุจดังจะกราบขออโหสิกรรม...! ดีใจที่ไม่ได้ประกอบอนันตริยกรรมอันสาหัสสุดแสน เสียใจที่แสดงกิริยามุ่งร้าย ต่อองค์สมเด็จพระบรมศาสดา พญาช้างแสนรู้คร่ำครวญปริเทวนาการ ยิ่งพระหัตถ์อันเปี่ยมล้นด้วยพระเมตตา ปรามาสอยู่เหนือกระพองแห่งตน น้ำตาก็ยิ่งรวงหล่นลงพร่างพรู...!

กระทั่งพระสุรเสียงกังวานว่า “นาฬาคิรี...จงกลับคืนที่อยู่ของเธอเถิด” ร่างมหึมาที่อยู่ในคราบคชสาร แต่ดวงจิตแสนรู้ยิ่งกว่ามนุษย์ ก็กลับหลังหันดุ่มเดินกลับคืนสู่โรงช้างหลวงอย่างว่าง่าย บัดนั้นเอง เสียงแซ่ซ้องสาธุการ ก็ดังกระหึ่มจนพสุธากาศสะท้านสะเทือน...!

“...เมตฺตมฺพุเสกวิธินา ชิตวามุนินฺโท พระจอมมุนีทรงชนะแล้วด้วยพระเมตตาอันยิ่งล้น...”